Logotyp Fundacji Edukacji Prawnej

Prawo autorskie w fotografii

Udostępnij dalej:
Czy fotografia chroniona jest prawem autorskim? Fotografia we współczesnym świecie stała się czymś więcej niż tylko opisem rzeczywistości. Wskutek rozwoju technik cyfrowych oraz wzbogacenia wachlarza metod obróbki zdjęcia, dziedzina fotografii nabrała innego – już nie tylko odtwórczego – znaczenia. W konsekwencji, obok fotografii reporterskiej czy okolicznościowej, równie dynamicznie rozwija się dziedzina fotografii artystycznej. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych1 (dalej: „Prawo autorskie”) chroni każdy przejaw ludzkiej działalności twórczej, o ile przypisać mu można: po pierwsze, indywidualny charakter; po drugie, oryginalny charakter; po trzecie, przejaw ten został ustalony w jakiejkolwiek postaci. Fotografia może stanowić przedmiot ochrony prawa autorskiego (tj. utwór fotograficzny) i w konsekwencji korzystać z ochrony prawnoautorskiej, o ile spełnia łącznie wszystkie powyższe przesłanki. W szczególności należy zaznaczyć, że irrelewantne w zakresie powstania ochrony prawnoautorskiej utworu fotograficznego jest jej zastrzeżenie przez twórcę. Ochrona ta powstaje z mocy prawa.2 Dz. U. z 2017 r., poz. 880 z późn. zm. Jak ocenić, czy dana fotografia jest utworem fotograficznym w rozumieniu Prawa autorskiego?
Judykatura i piśmiennictwo wypracowały katalog czynników, które są pomocne przy ocenie indywidualnego i oryginalnego charakteru danej fotografii. Należą do nich m.in.: świadomy wybór miejsca wykonania zdjęcia oraz czasu wykonania zdjęcia (tzw. timingu)2, świadomy wybór eksponatów, zastosowanie efektów takich jak oświetlenie, kadrowanie, ustalenie głębi, ostrości, perspektywy3, kąt ustawienia aparatu fotograficznego czy wybór obiektywu i filtru4.Powyższe czynniki określają zakres swobody artystycznej fotografika. Odpowiednie ich zastosowanie lub świadoma rezygnacja z ich zastosowania stanowią o osobowości danego artysty. Ich holistyczna ocena przez sąd może doprowadzić do wniosku, że dana fotografia ma indywidualny i oryginalny charakter; że wykonana przez inną osobę byłaby zupełnie innym utworem. Czy chroniony jest wizerunek osoby utrwalony na fotografii? Fotograf jako podmiot prawa autorskiego sam może dopuścić się naruszenia cudzych praw autorskich lub dóbr osobistych osób fotografowanych. Wizerunek osoby fotografowanej, tj. przedstawienie jej fizycznej postaci w sposób umożliwiający identyfikację, stanowi jej dobro osobiste. Co do zasady, nie jest dopuszczalne rozpowszechnianie cudzego wizerunku bez zgody osoby na niej przedstawionej, co znajduje odzwierciedlenie w treści art. 81 ust. 1 Prawa autorskiego. Ustawodawca nie przewiduje jednak formy szczególnej dla udzielenia zgody na rozpowszechnianie wizerunku. Oznacza to, że może być ona wyrażona w sposób dorozumiany, np. poprzez pozowanie do zdjęcia5. Istotne jest, by osoba udzielająca zgody poinformowana była o miejscu publikacji i jej przeznaczeniu. Istnieją istotne ustawowe wyłączenia obowiązku uzyskania zgody od osoby fotografowanej, tj. rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych (np. parlamentarzyści podczas obrad sejmu) oraz rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej szczegół całości (np. zdjęcia grupowe, które przedstawiają ludzi zgromadzonych podczas manifestacji lub koncertu). Rozpowszechnianie wizerunku osób w powyższych okolicznościach bez ich zgody jest dopuszczalne o tyle, o ile ich wizerunek nie stanowi dominującego elementu kadru.Ponadto, naruszenie dóbr osobistych osoby fotografowanej nie musi jedynie wiązać się z rozpowszechnianiem jej wizerunku bez stosownej zgody. Do naruszenia dóbr osobistych osoby fotografowanej w postaci dobrego imienia i godności może doprowadzić zastosowanie fotomontażu, którego efektem jest zniekształcenie wizerunku osoby fotografowanej6. Autorzy: Grzegorz Dudczak, Filina Sztandera Źródła: 1. Dz. U. z 2017 r., poz. 880 z późn. zm. 2. Należy mieć świadomość, że są zdania odmienne co do zasadności objęcia ochroną prawnoautorską refleksu fotografa (tak m.in.: R. Markiewicz, Zabawy z prawem autorskim, Warszawa 2015, s. 114. 3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2002 r., III CKN 1096/00. 4. Wyrok United States District Court z dnia 28 września 2000 r. w sprawie SHL Imaging, Inc. V. Artisan House, Inc. 117 F. Supp. 2d 301, 311 (S.D.N.Y.2000). 5. Zob. m.in. P. Ślęzak, Komentarz do art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, teza B.4, Legalis 2017. 6. Zob. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 czerwca 2017 r., VI ACa 323/16.